Lê Tâm Vài ngày gần đây, cô em gái nhỏ hay nhắn tin tâm sự về những nỗi hoang mang mà bản thân đang trải qua. Những ngày giãn cách này khiến chúng ta bế tắc một phần, thì đối với những người mang sẵn bệnh nền và tâm lý trong người lại càng bội phần mệt mỏi. Em tìm đến vì niềm tin yêu mà chúng tôi đã dành cho nhau trong cả cuộc đời. Em muốn chị mình biết rằng em đang trải qua những ngày khó khăn như thế nào, và, chỉ một mình tôi được biết mà thôi.
Ấy vậy mà, tôi lại dùng những ngôn từ sáo rỗng để an ủi em: cố lên, không sao mà, rồi sẽ hết thôi, hết bệnh rồi mọi chuyện sẽ khác đi… Khi những câu nói vô vị không còn tác dụng, những chiếc neo mới, những câu chuyện hài, những bộ phim hay được gọi tên. Thú thật, bản thân cũng đang không khỏe với nhiều áp lực, nên tôi lười lắng nghe em một cách tập trung nhất, thấu cảm nhất, lười đồng điệu với em, lười nói những điều dài ngoằn về việc em phải chấp nhận những cảm xúc của mình, dù là tích cực hay tiêu cực. Sự an ủi hời hợt như thế không làm em tốt hơn, không khiến bản thân ổn hơn, mà chỉ kéo dài khoảng cách của chị em chúng tôi ra thêm một đoạn.
Lắng nghe một cách thuần túy có phải là một kỹ năng của con người? Và như bao kỹ năng khác, nó cũng cần phải được rèn luyện mỗi ngày, trau dồi để trở nên thật sắc sảo và được sử dụng như một liều thuốc chữa lành những vết sẹo cuộc đời?
Không có một định nghĩa nào xa hoa dành cho việc lắng nghe thuần túy cả. Nó chỉ đơn giản là lắng đọng lại, rồi nghe. Bình tâm lại, rồi tiếp nhận thông tin. Nó chỉ là một phép cộng đơn giản giữa việc làm lắng cõi lòng và chú tâm nghe người ta nói. Việc cảm nhận như thế nào sẽ dành riêng cho chính mình mà không nhất thiết phải chia sẻ lại với người ấy. Chỉ cần cho người nghe biết rằng bạn đang ở đấy cùng họ, đang hào hứng được biết câu chuyện của họ, vậy là đủ. Giản dị thế đấy, nhưng mấy ai thật sự làm được điều đó?
Được nói ra, được thể hiện quan điểm cá nhân với mỗi câu chuyện được kể, vẫn luôn là nhu cầu lớn bên trong mỗi chúng ta. Nhu cầu đó dẫn ta đến những định kiến và phán xét lệch lạc, không dựa vào bức tranh tổng thể để thấu hiểu vấn đề. Thế nên mới nói, lắng nghe thuần túy, tuy được định nghĩa đơn sơ như vậy, nhưng lại khó thực hiện vô cùng.
Vài tháng trước, tôi có một cuộc hẹn với cô bạn thân. Chúng tôi ngồi bên tách cafe nóng ở quán nhỏ nơi góc phố quen, tỉ tê tâm sự về mối tình vụn vỡ của bạn. Bạn nói, tôi nghe, và đáp lại, bình luận mọi ngóc ngách của câu chuyện, mọi loại cảm xúc mà cô ấy đang trải qua. Xã hội hiện đại ngày nay hay truyền tai nhau những luận điệu mạnh mẽ về sức mạnh và bản lĩnh của người phụ nữ, bắt người ta phải gồng mình đứng lên tìm lại chính mình khi vừa qua cơn giông bão, buộc người ta phải quên đi mối tình sâu nặng vừa qua và dẹp bỏ mọi thứ cảm xúc khổ đau hiện tại. Tôi đã động viên bạn mình theo cái cách như thế. Cô ấy vẫn nghe, trò chuyện rôm rả trong buổi gặp ấy, và bây giờ, đang phải đối mặt với nhiều lần điều trị tâm lý cùng bác sĩ.
Có phải chính tôi đã góp một phần vào việc đưa bạn mình đến với bác sĩ tâm lý không? Vì đã không hiểu nhu cầu của cô ấy chỉ là được lắng nghe mà thôi. Chỉ cần lắng nghe câu chuyện buồn và để cô ấy giải quyết chính mình là được. Nhưng tôi đã làm khác đi, đã không thật sự lắng nghe một cách thuần tuý để sẻ chia cùng bạn mình.
Bạn biết gì không? Chỉ cần ngồi lặng lẽ và nghe người khác tâm sự, đã là cả một nghệ thuật. Không gian có hai người, một toàn tâm chia sẻ, một hết lòng lắng nghe, đã là một bầu trời tinh tế và thương yêu. Sức mạnh của loại nghệ thuật này to lớn lắm. Đối với người toàn tâm chia sẻ, họ biết được rằng bên cạnh mình vẫn còn nhiều mối quan hệ tốt, còn nhiều thứ để tin tưởng và trao đi nỗi lòng mà không sợ phán xét. Đối với người hết lòng lắng nghe, họ hiểu được câu chuyện của người khác, nâng được giá trị của bản thân lên một tầng cao mới, bổ sung thêm vào bộ sưu tập kỹ năng của mình cả những góc nhìn mới.
Thật may, công thức cần có để trở thành một người lắng nghe thuần tuý nhất, lại rất đơn giản. Một tấm lòng chân thành, một trái tim rộng mở, một chiếc đầu lạnh để không phán xét bất kỳ điều gì và một thái độ tôn trọng câu chuyện của người ta, chỉ vậy thôi. Một phép cộng hoàn hảo để có thể nghe đúng chất, hiểu đúng nghĩa, và sẻ chia đúng cách với cả chính mình, lẫn người khác.
