“Làm nhà văn nghèo lắm con à!”.

 “Sống văn vở hoài thì biết khi nào mới đạp chân trần lên đất mà đi?”

“Viết nhiều để làm gì? Trong khi bên ngoài cuộc sống lại không khéo giao tiếp?”

Những câu nói này có khiến bạn chạnh lòng không? Nhiều lần trong đời, tôi được nghe những lời phán xét vô thức của người thân, bạn bè về nghề viết chữ của mình như vậy. Lời nói chẳng phải vũ khí, nhưng vẫn có khả năng sát thương cao. Có lẽ, họ đã không đủ rộng mở để nhìn nhận và bao dung với nghề cầm bút của chúng ta, cũng có thể họ thật sự không hiểu rằng, có cả một chân trời tươi sáng phía trước dành cho những người đam mê viết lách. Thế nên, nếu bạn cũng đã từng bị tổn thương bởi những câu nói kia, xin hãy rộng lòng vị tha mà quên đi, và hướng tâm về những điều tốt đẹp đang chờ đợi đằng sau những miệt mài của mình. 

Mà thật ra, những người sống cùng con chữ như chúng ta, nào có bao giờ cho rằng mình nghèo! Chúng ta chấp nhận sự thiếu thốn về vật chất, nhưng lại nuông chiều sự hào phóng của tâm hồn. Chúng ta sẵn sàng viết để lấp đầy những mảng trống trong lòng người và trong lòng mình. Vì vậy mà với tôi, người viết là những kẻ thực sự giàu có. Để nghèo được trong thế giới muôn màu của con chữ, quả thật, không mấy dễ dàng.

May mắn thay khi chúng ta là những con người của thời đại mới, không thiếu cơ hội nếu luôn khát khao và chủ động tìm kiếm. Thời này ấy mà, viết lách không còn được dán nhãn “nghèo khó” nữa, ta luôn có nhiều con đường để lựa chọn và theo đuổi đến cùng, làm gì có thời gian lo nghĩ về sự nghèo.

Là một người viết hướng nội, tôi cũng có những chọn lựa riêng cho sự nghiệp cầm bút của mình. Với lối sống bình dị, theo đuổi hạnh phúc từ những điều giản đơn, những con chữ của tôi đa phần nhẹ nhàng, lắng đọng, vừa đủ khắc họa cuộc sống an yên của mình. Để tôi kể cho bạn nghe về những cung đường mà tôi đã và đang từng bước trải nghiệm, hy vọng những gợi ý này sẽ giúp bạn tìm được một lối đi cho riêng mình.

1. Những lĩnh vực chính trên hành trình viết chuyên nghiệp

• Người chấp bút cho người khác…

… những người đã kinh qua bao nhiêu thăng trầm, để đến hôm nay, họ muốn ghi lại hành trình vượt qua tất cả và gặt hái những thành tựu đang có ở hiện tại. Họ muốn lan tỏa những thông điệp tích cực đến những người đi sau, nhưng lại không thể viết. Có thể do không đủ thời gian, không đủ bút lực, hoặc không đủ kiên tâm để hoàn thành câu chuyện của mình trên trang giấy, và họ cần chúng ta – những con người chấp bút (ghostwriter) – thay họ đưa cuộc đời thật vào trang sách. 

Chấp bút là một thuật ngữ chưa phổ biến ở Việt Nam nhưng cũng không quá xa lạ với những người viết. Khi chấp bút cho một ai đó, bạn sẽ dựa trên câu chuyện, lý tưởng, nguyên tắc và yêu cầu của khách hàng để viết những tác phẩm hoàn chỉnh, và hiển nhiên, bạn không được đứng tên của mình trên tác phẩm ấy. 

Đối với nhiều người, điều này được xem là một sự thiệt thòi. Còn với một kẻ hướng nội như tôi, đó là một điều may mắn và hoàn toàn hợp với bản chất của mình. Có nhiều lý do để tôi chọn việc trở thành một ghostwriter chuyên nghiệp. 

• Việc trở thành một chỗ dựa vững chắc phía sau cánh gà vẫn luôn hấp dẫn tôi hơn là ánh sáng hào nhoáng của sân khấu. Tôi muốn là một người đứng sau hậu trường, nâng đỡ cho thành công của những người xứng đáng.  
• Chấp bút sẽ mang đến cho những người viết như tôi nhiều cơ hội trò chuyện sâu sắc, thấu hiểu về cuộc đời của những con người thú vị. Đó không phải những cuộc tán gẫu ồn ào, mà là những buổi trà đạo tâm tình với nhau. Như tôi nói đấy, họ gặt hái thành công bằng những nỗ lực vượt khó của mình, họ mang một chiếc ba lô chứa vô vàn những bài học từ những trải nghiệm thật sự, tâm hồn họ đủ đầy bởi đã kinh qua nhiều đau thương và vấp ngã… Làm việc với những con người này, ắt hẳn, bạn sẽ nhận ra mọi ngóc ngách trong đời mình sẽ được tích cực hóa nhiều phần.
• Trở thành ghostwriter đặt ra nhiều yêu cầu cao đối với một người viết: bạn cần giao tiếp tài tình, thấu hiểu cặn kẽ, và viết thật điêu luyện. Với tôi thì, điều gì càng khó, lại càng hấp dẫn. Cảm giác chinh phục được những điều mình khao khát là rất dễ chịu, rất thỏa mãn, rất gây nghiện. Khi đó, tôi biết mình vẫn là một cây viết, nhưng chuyên nghiệp hơn, tầm vóc hơn với phiên bản cũ ngày hôm qua.
• Hơi thực dụng, nhưng thú thật, thu nhập của một ghostwriter có thể sẽ là một trong những yếu tố hấp dẫn nhất với người viết. Tất nhiên, tiền bạc chưa bao giờ là thước đo thành công của một cây bút, nhưng nếu tâm ta an với những vụn vặt vật chất, ta sẽ yên lòng theo đuổi những điều có giá trị hơn. 

Nếu bạn cũng có những suy nghĩ giống tôi, đừng ngại ngần nữa, hãy thử dấn thân vào nghề “làm người viết ma” này để trải nghiệm những cung bậc cảm xúc thú vị của nó và biết đâu, bạn sẽ lại tiếp tục viết nên câu chuyện của riêng mình, như một quyển sách tặng lại cuộc đời. 

• Viết sách

Việc chọn làm người chắp bút là để trang bị cho ước mơ này đây. Tôi khát khao tạo nên được những quyển sách mang lại giá trị cho độc giả của mình. Mong ước này là một trong những chiếc neo lưu giữ niềm đam mê viết sách trong tôi, nó chưa bao giờ ngừng dậy sóng. 

Bạn đã từng nghĩ về cuốn sách của riêng mình chưa? Bạn không cần phải là một nhà văn, nhà khoa học… để có thể viết được sách. Ba thứ ta cần nhất ở đây là một ý tưởng mang lại nhiều giá trị cho xã hội, một niềm tin vững chắc để kiên tâm theo đuổi và một người hướng dẫn tài tình để dìu dắt bước chân. 

Đầu năm 2021, khi quyết định nghiêm túc theo đuổi sự nghiệp viết lách, tôi đã xác định việc tạo nên những đứa con tinh thần là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của hành trình. Một vài cơ hội đến và thật may tôi đã kịp nắm bắt lại. Một vài bài viết của tôi được góp mặt trong những đầu sách mới của A Crazy Mind và 9m10dbooks. Hiển nhiên, những thành quả còn xanh non và ít ỏi này chưa đủ để lấp đầy khát vọng, nhưng chính chúng lại là động lực để tôi cố gắng thực hiện ước mơ của mình. 

Khung cảnh một cô gái chân quê với chiếc váy lụa thướt tha, ngồi bên bệ cửa sổ đầy hoa và lá, ánh nắng ngập tràn sân nhà gỗ nhỏ, tiếng chim hót thánh thót bên tai, đang ngồi trước trang giấy đầy chữ còn ướt màu mực, thỏa mãn và hạnh phúc, vẫn luôn hiện hữu trong tôi mỗi ngày. Tôi tin, nếu không ngừng nỗ lực, tôi sẽ trở thành cô gái với tâm hồn ngập nắng ấy vào một ngày không xa.

• Biên tập nội dung 

Có lẽ tôi phải thú nhận rằng, mình là một kẻ cầu toàn.

Tôi thường đặt ra những yêu cầu cao cho một công việc, trong đó, từ những điều tổng quát đến các chi tiết nhỏ nhất phải được hoàn thành một cách chỉn chu, hoàn hảo. Điều này đôi khi khiến tôi chậm lại so với người khác, nhưng không sao, tôi lại yêu thích việc điều chỉnh những thứ đã sai và nhìn ngắm những thành quả tốt đẹp hơn một chút mỗi ngày. 

Là một biên tập viên các sản phẩm nội dung, chúng ta không dừng lại ở việc chỉnh sửa lỗi chính ta, diễn đạt, ngữ pháp trong câu văn của tác giả. Biên tập bao hàm cả việc điều chỉnh hầu hết các giai đoạn để tạo ra một tác phẩm hoàn chỉnh, dù đó là sách hay là một bài blog thông thường. Giống như việc quán xuyến một dự án nhỏ, bạn cần bao quát từ những điều to lớn như định hướng, cách triển khai, sự hợp lý trong bố cục,… cho đến những tiểu tiết nhỏ hơn như sự chính xác của dấu câu, từ ngữ,…

Nếu bạn cũng theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo (một phần hoặc toàn phần), bạn cũng có thể thử dấn thân vào lĩnh vực biên tập một sản phẩm nội dung. Như việc tôi đã thử thách bản thân mình và bị chinh phục bởi sự thú vị của công việc này vậy.

2. Các lĩnh vực viết bổ trợ

• Viết các loại nội dung cho phép đọc trực tuyến và tải về như ebook/Tạp chí…

Nhu cầu và xu hướng tiếp cận sách của độc giả ngày nay đã phần nào có sự thay đổi do sự phát triển của công nghệ. Cụ thể là một vài nhóm độc giả bắt đầu có sự dịch chuyển sang đọc thông tin trên các phương tiện truyền thông như: báo mạng, tin tức ngắn dưới dạng hình ảnh… vì việc này mang tính tiện lợi và giảm chi phí mua sách báo hơn nhiều lần. Bằng cách nhận diện sự thay đổi này là cơ hội thay vì thách thức, nhiều người viết, trong đó có tôi, đã chuyển hướng sang sản xuất ra các nội dung với hình thức mới, phù hợp với nhu cầu của độc giả. 

Tôi đã từng xuất bản một ebook nhỏ, tổng hợp các trò chơi dân gian đơn giản dành cho những gia đình có từ hai con từ 1-6 tuổi trong mùa dịch bệnh. Ebook này đánh dấu cột mốc phát triển quan trọng trong sự nghiệp viết lách chuyên nghiệp của tôi. Nhờ sự xuất hiện của nó, tôi có thêm động lực để tạo nên những sản phẩm nội dung mang lại nhiều giá trị hơn cho cộng đồng. 

Là một người viết, bạn cũng có thể xuất bản những cuốn ebook hay tạp chí của riêng mình. Việc viết ebook tuy đơn giản và ít tốn kém hơn xuất bản sách nhưng giá trị và mức độ tiếp cận cũng không kém cạnh nếu như cuốn ebook của bạn chứa đựng những nội dung chất lượng mà độc giả cần tìm kiếm. Nếu bạn ước mơ về một cuốn sách đứng tên mình nhưng chưa có điều kiện thực hiện thì hãy bắt đầu bằng một cuốn ebook.

• Viết định hình thương hiệu cá nhân

Nếu như bạn muốn viết nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu, bạn có thể viết để định hình thương hiệu cá nhân. Giống như việc bạn viết để nói với thế giới bạn là ai, bạn mang cá tính như thế nào, ước mơ của bạn là gì, sứ mệnh của bạn là gì, bạn muốn lan tỏa điều gì đến với mọi người… Trong quá trình đó, tôi tin chắc bạn sẽ hiểu bản thân mình hơn và trên hết là tìm được lối đi thực sự dành cho mình.

• Cây viết tự do về lĩnh vực yêu thích

Khi bạn là người yêu viết và có kiến thức chuyên môn về một lĩnh vực nào đó, bạn có thể chọn viết về nó. Còn gì hoàn hảo hơn nữa khi bạn đang có sẵn nguồn kiến thức quý báu đó. Ví dụ, bạn am hiểu về y khoa, bạn có thể viết và chia sẻ những kiến thức liên quan đến y khoa. Hoặc bạn đơn thuần yêu thích một lĩnh vực nào đó, đừng ngại ngần tìm hiểu sâu và viết về nó. 

Khi viết đủ nhiều, đủ chắc, nội dung bạn chia sẻ dần có chất lượng, sẽ có khách hàng tìm đến bạn. Họ có thể là những người quan tâm đến lĩnh vực bạn đang viết hoặc cũng có thể là các nhãn hàng, doanh nghiệp kinh doanh các sản phẩm có liên quan đến lĩnh vực bạn đang theo đuổi. Họ cần những bài viết chất lượng, vừa hay bạn có kiến thức và viết tốt về lĩnh vực họ cần. Hãy cứ viết đi vì một ngày nào đó, cơ hội nhất định sẽ tìm đến những người đam mê viết và kiên trì với viết như bạn.

Qua những lựa chọn trên, bạn liệu đã tìm thấy lối đi nào phù hợp với mình chưa? “If you desperately want something, the universe will conspire in helping you achieve it – nếu như bạn thật sự mong muốn có điều gì thì vũ trụ sẽ giúp bạn có được nó”. Bạn muốn viết và đạt được những niềm vui, hạnh phúc thì nhất định bạn sẽ làm được. Dù bạn nhỡ chọn sai đường hay chưa chọn được thì hãy nhớ rằng đâu đó vẫn sẽ có một lối đi dành cho riêng bạn. Bạn chỉ cần tin vào chính mình và bắt đầu/tiếp tục hành động. Chìa khóa thành công cho những người viết như chúng ta là yêu viết, muốn viết và duy trì viết. Chúc cho bạn, cho tôi và những người viết khác tìm được lối đi cho riêng mình, lối đi đó chẳng mong không có chông gai, thử thách; chỉ mong đủ kiên trì và nhẫn nại để bước tới thành công.