Hướng dẫn chi tiết cách xuất bản một quyển sách

Bạn đang mân mê quyển sách yêu thích trên tay và thầm mong một ngày sẽ tạo ra quyển sách của riêng mình. Tên của bạn được in rõ trên đầu bìa sách. Bạn trở thành tác giả hay dịch giả mang lại nhiều giá trị cho người đọc. Bạn ổn định một nguồn thu nhập dựa trên đứa con tinh thần đó của mình.

Nếu đang ấp ủ những ước mơ về quyển sách của riêng mình như thế, bạn đang đến đúng nơi cần đến. Nếu đang sẵn sàng bản thảo tâm huyết trong tay và chưa biết sẽ phải xuất bản như thế nào, bài viết này đích thị dành cho bạn.

Những nhân tố liên quan đến việc xuất bản sách

Xuất bản, phát hành và kinh doanh một quyển sách là một quá trình bao gồm nhiều công đoạn: chuẩn bị bản thảo, xin giấy phép xuất bản, giao dịch bản quyền, biên tập, chỉnh sửa, in ấn, thiết kế, tiếp thị, phân phối… Khối lượng lớn các công việc phía sau một quyển sách này cần sự chung tay góp sức của nhiều người.

Tuy nhiên, trước khi đưa quyển sách của mình đến với công chúng, bạn cần phân biệt được những nhân tố có liên quan trong ngành xuất bản như: nhà xuất bản là ai, họ làm gì, nhà phát hành đóng vai trò gì, công ty sách khác gì với nhà xuất bản và nhà phát hành? …

Nhà xuất bản

Nhà xuất bản là một cơ quan nhà nước, được quản lý chuyên ngành bởi Cục Xuất bản – Bộ thông tin truyền thông.

Chúng ta có thể hình dung nhà xuất bản giống như một cánh cửa an ninh quan trọng mà bản thảo của bạn phải bước qua để đến được tay độc giả. Vai trò chính của nhà xuất bản là kiểm duyệt kỹ lưỡng nội dung một tác phẩm trước khi cho phép phát hành, đảm bảo không vi phạm các quy định về pháp luật, và mang lại nhiều giá trị cho người đọc.

Sau khi nội dung được kiểm duyệt đáp ứng đúng và đủ quy định, nhà xuất bản sẽ đề xuất báo cáo với cơ quan chủ quản và Cục xuất bản. Khi được sự đồng ý mới được cấp giấy phép xuất bản. Giấy phép được ký bởi Giám đốc hoặc Phó giám đốc được ủy quyền của các NXB, và có thời hạn ghi rõ trên giấy phép, nơi chỉ định in xuất bản phẩm.

Một số nhà xuất bản lớn ở Việt Nam hiện nay có thể kể đến như: NXB Kim Đồng, NXB Chính trị Quốc gia, NXB Hồng Đức, NXB Phụ nữ, …

Nhà phát hành

Khoản 3, điều 4, Luật Xuất bản Việt Nam 2012 quy định: “Phát hành là việc thông qua một hoặc nhiều hình thức mua, bán, phân phát, tặng, cho, cho thuê, cho mượn, xuất khẩu, nhập khẩu, hội chợ, triển lãm để đưa xuất bản phẩm đến người sử dụng.” Như vậy, nhà phát hành chính là đơn vị được cấp phép mua, bán, kinh doanh các sản phẩm đã được xuất bản trên thị trường.

Có thể các bạn không còn lạ lẫm với những nhà phát hành nổi trội trong giới làm sách như AZbooks, Nhã Nam, First News… Họ là những đơn vị tư nhân chịu trách nhiệm chính trong việc mua bản quyền và trực tiếp làm ra các cuốn sách, từ khâu tiếp nhận bản thảo đến khi sách đi ra khỏi nhà in và phân phối rộng rãi trên thị trường.

Lưu ý rằng, sau khi bản thảo của bạn đã được cấp phép xuất bản từ NXB, sách mới được in ra. Sách sau khi in phải được kiểm tra chất lượng và nộp lưu chiểu lên NXB trở lại, sau ít nhất 7 ngày không phát sinh vấn đề gì, nhà phát hành sẽ nhận được giấy phép phát hành, lúc đó, sách của bạn mới được tung ra thị trường.

Khi thị trường và số lượng độc giả ngày càng gia tăng như hiện nay, để cạnh tranh và tồn tại trong ngành xuất bản, các NXB lớn có thể tự tạo nên kênh phát hành của riêng mình. Ví dụ như NXB Trẻ vừa là nơi cấp giấy phép xuất bản, vừa có một hệ thống phát hành và kinh doanh của riêng mình.

Sách sau khi được in ra, được kiểm tra chất lượng phải nộp lưu chiểu lên Nhà xuất bản đã cấp phép, sau thời hạn ít nhất 7 ngày sách không có vấn đề gì mới được phát hành. Các nhà xuất bản khi cho phát hành phải có lệnh phát hành

Công ty sách

Đã có NXB, NPH, tại sao còn có công ty làm sách riêng biệt? Sự xuất hiện của các công ty xuất bản sách chính là cầu nối giữa những tác giả trẻ – chưa có nhiều kinh nghiệm xuất bản – và các NXB, NPH để con đường xuất bản sách được thuận lợi hơn.

Công ty xuất bản sách chính là nơi chuyển giao giá trị nội dung của cuốn sách bạn viết đến với thị trường. Bạn chưa từng biết về các thủ tục xin phép xuất bản hay lưu hành, bạn là tấm chiếu mới trong việc xuất bản một quyển sách, không biết bắt đầu từ đâu và sẽ sống với quyển sách của mình như thế nào, làm thế nào để quyển sách đó được bán thành công, công ty xuất bản sách sẽ thay mặt bạn làm những công việc đó.

Bên cạnh đó, một đơn vị làm sách chuyên nghiệp cũng sẽ giúp bạn xây dựng thương hiệu cá nhân và thương hiệu sản phẩm một cách mạnh mẽ nhất.

Tóm lại, nhà xuất bản, nhà phát hành và công ty sách là những cột mốc có mặt trên chặng đường bản thảo từ bàn của tác giả đến tay người đọc. Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản quy trình làm nên một quyển sách như sau:

Bản thảo được viết xong, bạn có thể chọn gửi trực tiếp đến NXB để xin giấy phép, hoặc liên hệ nhà phát hành hay công ty xuất bản sách để họ làm thay.
NXB kiểm duyệt thông tin cá nhân của bạn và nội dung của bản thảo. Nếu đáp ứng đủ yêu cầu, họ sẽ cấp giấy phép thì bản thảo mới có thể tiếp tục đi. Ở bước này, nếu bạn chọn cách trực tiếp gửi bản thảo đến NXB, bạn phải đảm bảo bản thảo của mình đã được biên tập, dàn trang, thiết kế cơ bản rồi. Nếu chọn cách thông qua công ty làm sách hoặc NPH, họ sẽ thay bạn làm những công việc này trước khi gửi đến NXB. Việc của bạn chỉ còn là trả công cho họ và chờ ngày sách được phát hành.
Sau khi đã được phép xuất bản, NPH sẽ nhận giấy phép phát hành, tiếp tục các công đoạn: in ấn, kinh doanh, …

Bạn có thể ký hợp đồng với NPH hay công ty xuất bản sách để đơn giản hóa các thủ tục xin cấp phép. Để theo đuổi sự nghiệp làm tác giả lâu dài, bạn cũng có thể cân nhắc phương thức làm việc với một công ty xuất bản sách chuyên nghiệp. Công ty sẽ giúp bạn hoàn thành mọi thứ kể cả việc xây dựng thương hiệu cá nhân, truyền thông cho quyển sách và xin gia hạn lại các loại giấy phép.

Hai phương thức xuất bản một quyển sách phổ biến hiện nay:

Hiểu được quy trình xuất bản và các nhân tố có liên quan trong quy trình này, bạn có lẽ đã hình dung được con đường để một bản thảo trên bàn tác giả đến được với tay người đọc khó khăn như thế nào. Khi đã dốc lòng viết ra quyển sách của mình, tất nhiên chúng ta đều muốn nó được xuất bản, hay tái bản càng nhiều lần càng tốt. Nhưng, bằng cách nào?

Tin vui rằng việc xuất bản một quyển sách không còn khó khăn như trước đây nữa. Bạn có thể lựa chọn việc bán bản quyền bản thảo của mình cho nhà xuất bản, nhà phát hành hoặc cũng có thể tự mình xuất bản với sự hỗ trợ của các công ty xuất bản sách.

Gửi bản thảo cho nhà xuất bản (Bán bản quyền sách)

Đây là phương thức đơn giản và phù hợp cho những cây bút mới với thành phẩm đầu tiên trong sự nghiệp tác giả. Bạn có thể liên hệ trực tiếp với các Nhà xuất bản hay Nhà phát hành mà bạn thích để gửi bản thảo và chờ họ xét duyệt, phản hồi. Giống như việc bạn rao bán một sản phẩm của mình vào thị trường thích hợp và chờ đợi giấy thông quan để được lưu hành sản phẩm đó.

Đối với cách này, bạn chỉ cần viết sách, bán bản quyền, và nhận một khoản thù lao tương xứng. Hoàn toàn đơn giản. Thông thường, bạn sẽ ký hợp đồng với Nhà phát hành, rồi mọi công đoạn tiếp sẽ được họ thay bạn hoàn thiện. Tuy nhiên, khi đã bán đi một sản phẩm, sản phẩm đó một phần sẽ thuộc về người mua và bạn chỉ còn là một đồng sở hữu, phải chấp nhận một số ràng buộc nhất định đối với quyển sách của mình.

Chẳng hạn như số năm hợp tác với NXB hay NPH chỉ từ 3-5 năm, trong thời gian này bạn không được phép làm việc hay bán tác phẩm của mình cho một đơn vị nào khác; hoặc lợi nhuận từ việc bán sách sẽ do NPH nắm giữ, bạn chỉ nhận được số tiền nhuận bút 10-15% doanh thu (giá bìa*số lượng).

Ví dụ, nếu sách của bạn bán với giá 120.000 và in lần đầu là 1000 quyển, vậy số tiền bạn nhận được sẽ là 10%*120.000*1000 = 12.000.000. Số tiền này bạn sẽ nhận sau khi sách được phát hành, và nếu như được tái bản, bạn sẽ nhận thêm nhuận bút với cách tính tương tự như trên.

Việc bán bản quyền bản thảo của mình cho NXB hay NPH có thể mất 6 tháng – 1 năm để hoàn thiện. Với số tiền nhận được cho nhiều tháng làm sách như trên, chỉ khi nội dung của bạn thật sự đắt giá, sách của bạn thật sự gây tiếng vang và được tái bản nhiều lần trong thời gian ngắn, bạn mới có thể yên tâm với mức thu nhập trên nếu chỉ chuyên tâm theo đuổi nghề tác giả này.

Tuy nhiên, bạn cũng có thể hoàn toàn kiểm soát được thu nhập từ việc viết và bán sách, vận hành công việc này như một doanh nghiệp riêng của mình với phương thức xuất bản thứ hai – tự xuất bản.

Tự xuất bản sách

Đây là phương thức đòi hỏi bạn phải làm việc nhiều hơn, tất nhiên, thành quả sẽ ngọt ngào hơn. Tưởng tượng việc bạn tự xuất bản sách giống như việc bạn đang khởi nghiệp, đang bắt đầu vận hành doanh nghiệp riêng của chính mình.

Bạn tạo ra sản phẩm, trải qua các bước kiểm duyệt và xin phép được lưu hành sản phẩm của mình, bạn tự truyền thông, tự tìm cách nâng cao doanh số bán hàng. Bán được càng nhiều, số tiền bạn nhận được càng cao.

Bản thảo của bạn đã sẵn sàng, nội dung được biên tập kỹ lưỡng, dàn trang cẩn thận, thiết kế hấp dẫn, bạn sẽ phải tự đi xin giấy phép xuất bản, tìm nhà in phù hợp, nộp bản lưu chiểu sách, nhận giấy phép lưu hành sách, bán sách và làm thương hiệu cho cá nhân, sản phẩm của mình.

Mọi thứ bạn đều phải tự lực cánh sinh. Bạn có thể chọn làm nó một mình, hoặc thuê một công ty làm sách chuyên nghiệp để tư vấn và hoàn thiện hết cho bạn. Khi ký hợp đồng với đơn vị làm sách này, tức là bạn đã thuê họ làm việc cho bạn. Bạn cần đầu tư một số vốn nho nhỏ, và hoàn toàn có quyền quyết định mọi thứ liên quan đến sản phẩm trong business của mình: tên sách, cách thiết kế, giá bán, số lượng in, cách thức bán hàng, …

Thời gian cho việc tự xuất bản này cũng được rút ngắn đi nhiều. Nếu việc bán đi bản quyền sách của mình phải chờ tới 12 tháng mới có thể nhận sách trên tay, thì việc tự xuất bản sẽ giúp bạn nâng niu đứa con của mình chỉ trong vòng 2-3 tháng.

Với những ưu điểm nội trội này, tự xuất bản sách với một đơn vị làm sách chuyên nghiệp đang là xu hướng lựa chọn của các tác giả trẻ ngày nay.

Bảng so sánh hai hình thức xuất bản sách sau đây sẽ giúp bạn có cái nhìn trực quan hơn về việc xuất bản cuốn sách của riêng mình.

	Bán bản quyền sách	Tự xuất bản
Hình thức	Bán bản quyền bản thảo cho NXB hay NPH -> họ trở thành đồng sở hữu quyển sách, chịu trách nhiệm chính cho việc tạo ra quyển sách hoàn chỉnh và kinh doanh nó.	Tác giả là người sở hữu duy nhất tác phẩm, tự sản xuất, in ấn, phát hành và kinh doanh sản phẩm của mình.
Ưu điểm	Thích hợp với những cây viết mới, lần đầu làm sách.Tác giả không cần quan tâm đến các công đoạn thiết kế, in ấn, bán hàng, xây dựng thương hiệu.	Quy trình tự xuất bản yêu cầu tác giả làm việc nhiều hơn, học hỏi và trải nghiệm nhiều hơn. Tác giả có đầy đủ quyền quyết định quyển sách của mình.Thời gian hoàn thành xuất bản nhanh hơn. Thù lao nhận được có thể cao hơn khi nội dung sách chất lượng.
Nhược điểm	Thời gian hoàn thành khá lâu.Tác giả không can thiệp nhiều đến quy trình thiết kế, in ấn, kinh doanh, … Nhuận bút tương đối thấp.	Tác giả phải tự thân vận động, tự làm từ những việc nhỏ nhất, đơn giản nhất đến phức tạp nhất.Chi phí đầu tư khá cao

Trên đây là khái quát về ngành xuất bản, các nhân tố có liên quan và giải thích rõ về hai phương thức mà bạn có thể sử dụng để bắt đầu xuất bản quyển sách của riêng mình. Mỗi phương thức đều có ưu nhược điểm riêng, tùy vào tình hình thực tế và mong muốn của bản thân, mình tin bạn sẽ chọn được một phương thức phù hợp cho riêng mình.